“Traumatische symptomen worden niet door de gebeurtenis zelf veroorzaakt. Ze ontstaan wanneer de overgebleven energie van de gebeurtenis niet ontladen wordt uit het lichaam. Deze energie blijft gevangen zitten in het zenuwstelsel waar het schade berokkent aan ons lichaam en onze geest” Peter Levine
De basis waarvan uit ik werk.
Werken met trauma doe ik vanuit het gedachtegoed van Peter Levine, waarin ik ben opgeleid als Somatic Experiencing Practioner, dat ik heb aangevuld met de Polyvagaal Theorie van Steve Porges.
Dr. Peter A. Levine, de grondlegger van het Somatic Experiencing Model (SE), baseerde zijn theorie op zijn observaties van dieren in het wild. Dieren worden regelmatig met de dood bedreigd. Toch raken ze zelden getraumatiseerd. Ze weten instinctief hoe zij de intense energie die vrijkomt bij overlevingsgedrag moeten reguleren en ontladen.
Wij mensen zijn uitgerust met vrijwel dezelfde regelmechanismen als dieren. Deze worden echter beperkt of geblokkeerd door het rationele deel van onze hersenen. We kunnen bijvoorbeeld ons ‘groot houden’ of ‘doorzetten’ en daarmee een volledige ontlading in de weg staan. Dit kan resulteren in posttraumatische stress symptomen.
Voorbeelden hiervan zijn:
- angst, paniek, hartkloppingen, oppervlakkig ademen, overmatige alertheid of prikkelbaarheid, onrust, slapeloosheid;
- depressie, uitputting, gevoel van hulpeloosheid of onmacht, krachtverlies in de spieren;
- dissociatie, gevoel dat (een deel van) je lichaam niet van jou is, beperkt spectrum van gevoelens;
- ontkenning: het trauma is niet gebeurd of het is niet belangrijk
Dr Steve Porges heeft zijn theorie ontwikkeld na bestudering van kinderen met een autisme stoornis.
Hoe werkt Somatic Experiencing?
SE werkt met de zogenaamde ‘felt sense’, het gewaarzijn van lichamelijke sensaties, om het lichaam te helpen spanning te ontladen. Voorbeelden van deze lichamelijke sensaties zijn: warmte, tintelingen, kippenvel, sneller of langzamer worden van hartslag of ademhaling. Met de juiste begeleiding naar het belichaamde gevoel kan het lichaam het zelfgenezende vermogen herstellen.
SE helpt de cliënt zich bewust te worden van zijn hulpbronnen die het verwerkingsproces ondersteunen. Voorbeelden van interne hulpbronnen zijn: je gevoel voor humor, contact met de grond, gevoel van kracht, creativiteit, je intelligentie. Externe hulpbronnen kunnen iedere vorm van ondersteuning zijn, bijvoorbeeld door vrienden, familie, een fijne plek, positieve herinneringen. Deze geven in het lichaam een gevoel van vertrouwen en ontspanning. Dat doorbreekt de vicieuze cirkel van aanhoudende en zichzelf versterkende spanning.
Door hele kleine stapjes te zetten, in en uit de spanning, heeft de cliënt steeds het gevoel het zelf ‘in de hand’ te hebben. De geblokkeerde overlevingsenergie wordt zo op een veilige en geleidelijke manier ontladen. Na deze ontlading ervaren mensen vaak een sterke afname van hun stresssymptomen.
Welke trauma’s komen in aanmerking?
Met een trauma wordt in SE bedoeld: iedere gebeurtenis of serie gebeurtenissen die destijds te onverwacht, te snel of te groot was om er op dat moment adequaat op te kunnen reageren. Het zenuwstelsel raakt overweldigd. De volgende categorieën worden onderscheiden:
- ontwikkelingstrauma of emotioneel trauma:
- verwaarlozing in vroege jeugd, verlies van dierbaar persoon, liefdeloze opvoeding;
- Shocktrauma of accuut trauma:
- een aanval waarbij men niet kon ontsnappen: verkrachting, seksueel misbruik, incest, geweld, oorlog;
- evenwichtstrauma’s: val, hoofdverwonding, auto-ongeluk;
- fysieke verwondingen: operaties, verdoving, verbranding, vergiftiging;
- voortdurend overladen zenuwstelsel, bijvoorbeeld door operaties op heel jonge leeftijd, hoge koorts, verdrinking, verstikking, geboortetrauma;
- natuurrampen; getuige zijn van trauma.
Grafisch in beeld gebracht hoe het zenuwstelsel, lichaam en geest reageren op een traumatische gebeurtenis.
Fysiek reacties op een traumatische gebeurtenis
Werkwijze
Ik werk dus vanuit het SE-model. Dat betekent dat het hier-en-nu steeds centraal staat. Alleen van daaruit kan de heling ontstaan. Daarom begin ik door samen met de client te zoeken naar hulpbronnen, zowel in als buiten het lichaam. Vervolgens kijken we naar de mogelijkheden om het lichaam bewust te reguleren. Vandaar uit kijken we verder. Waar is het goed en wat is er goed en helpend, waar we steeds naar terug kunnen. Vervolgens zoeken we naar de plekken waar spanning is opgebouwd en keren we terug naar het gezonde deel of de hulpbronnen. Zo pendelen we voorzichtig tussen ontspanning en spanning en nemen we waar wat er gebeurt in het lichaam en in het hoofd. Tot kleine ontladingen waarneembaar zijn.